سه‌لمان عۆده‌ زانایه‌ك له‌ زیندانه‌كانی ئال سعوود

سەلمان عۆده‌ زانایەكی شەرعناس و بانگخوازێكی سعودییە, سومبولێكی دیاری (میانڕه‌وی ئیسلامیی) و یه‌كێكه‌زانا جوامێره‌كانی  سعودیە ، تەنها بەهۆی بۆچونە فیقهی و سیاسی(ڕامیاری)ەكانیەوە چەندان جار دووچاری زیندان و نارەحەتی بووە,وە پشكی گەورەی هەیە لە بانگخوازی و فەتوا و خێرخوازیدا.

ژیاننامه‌:

سەلمانی كوڕی فەهد ئەلعەودە لە 14ی كانونی یەكەمی ساڵی 1956 دا لە دێی بەسە‌ڕی سه‌ربه‌بە شاری(بریدە)كە دەكەوێتە ناوەڕاستی سعودیەوە هاتۆتە دنیاوە، بەشێك لە ژیانی مناڵی لەو دیێیە بەسەر بردوە و پاشان بۆ  خۆێندن چۆتە شاری بریدە.

خوێندن و دروستبوونی ئەلعەودە:

عۆده‌ قۆناغەكانی (سەرەتایی و ناوەندی و دوا ناوەندی) لە شاری بریدە خوێندوە، پاشان لە زانكۆی (الإمام محمد بن سعود) خۆێندویەتی و بەكالۆریۆسی لە شەریعەدا بەدەست هێناوە، وە ماجستێری لە بەشی فەرموودەوانی بەدەست هێناوە لە زانكۆی(أصول الدین)لەسەر بابەتی(أحادیث الغریبة).

شێخ سه‌لمان خوێندكاری زانایانی دیارو پایەبەرزه‌كانی وه‌كو عبدالعزیز بن باز و محمد بن صالح العثیمین و عبدالله بن جبیر و الشیخ صالح البلیهی بووه‌.

پاشان لە ساڵی 2004 دا بڕوانامەی دكتۆرای لە شەریعەدا بەدەست هێنا له‌ هه‌مان زانكۆ لەسەر بابەتی پاكژی(الطهارة) لە پەرتوكی(بلوغ المرام),وە دكتۆرانامه‌كه‌ی هێندە زانستیانە بوە بەجۆرێك زانایانی دیاری وەكو عبدالله بن جبرین و عبدالله بن بیە و خلدون الاحدب بەشداری گفتوگۆی دكتۆراكەیان كردووه‌ و پێی سه‌رسام بوون.

ئەرك و بەرپرسیارێتی:

شێخ سه‌لمان ژیانی زانستی خۆی وەكو مامۆستا لە پەیمانگای زانستی لە شاری بریدە دەست پێ‌ دەكات,پاشان وەك معید لە زانكۆی الإمام محمد بن سعود كاردەكات وە دواتر بوە بە مامۆستای زانكۆ لە هەمان زانكۆ تاوەكو ساڵی 1992 لەسەر هەڵوێستی سیاسی لەو زانكۆیە دورخراوەتەوە.

تا ئێستا ئەلعەودە گەلێك بەرپرسیارێتی بانگەوازیی نێودەوڵەتی هەیە، ئەو جێگری سەرۆكی ڕێكخراوی جیهانی (النصر) ه‌، وە یاریدەدەری سەرۆكی یەكێتی زانایانی مسوڵمانانە، وە هەروەها ئەندامی شورای فتوادانە لە ئەوروپا، لەگەڵ ئەمانەشدا ڕۆڵی خۆی هەیە لە زۆرێك لە زانكۆ و دەزگا زانستی و خێرخوازیی جیهانییه‌كاندا.

وە لە ساڵی 2000 دا كۆمەڵەی(إسلام الیوم)ی دامەزراند و ماوەی دە ساڵ سەرپەرشتی كرد.

ئەزموونی زانستی:

ناو و ناوبانگی ئەلعەودە لە هەشتاكانی سەدەی بیستەمدا وەك یەكێك لە هێماكانی بوژانەوەی ئاینی دەركەوت. وە لەساڵی 1991 دا لەو زانایانە بوو كە بە توندی ڕەخنەیان لە وڵاتی سعودیە گرت لەبەر هاوكاری كردنی سعودیە لەگەڵ ئەمریكادا لە جەنگی دووەمی خلیجدا.

وە ئمزای زانایانی كۆكردەوە لەسەر ئەوەی كە نابێت پێگەی سەربازی بیانی لە جەزیرەی عەرەبیدا هەبێت,لە یەكێك لە وتارەكانیشیدا ئەم بانگەشەیەی كرد كە بوە هۆی ئەوەی كە زۆرجار بانگبكرێت بۆ لێكۆڵینەوە لە لایەن دەستگا ئەمنیەكانەوە.

وە لە حوزەیرانی ساڵی 1992 ئەلعەودە یەكێك بوو لەو زانا و مامۆستایانەی كە ئمزایان لەسەر پرۆژەی(مذكرة النصیحة)(یادخستنەوەی ئامۆژگاری) كرد كە پێشكەشی مەلیكی پێشتری سعودیە (فهد بن عبدالعزیز) كرابوو تیایدا داوای چاكسازی یاسایی و كارگێڕی و كۆمەڵایەتی و ڕاگەیاندن لە چوارچێوەی شەرعی ئسلامیدا كرابوو.

وە لە ئەیلولی 1993  شێخ لە وتاردان و كۆڕی كشتی دورخرایەوە, پاشان لە ڕۆژی 16 ی ئابی 1994 زیندانی كراو ماوەی پێنج ساڵ بی دادگایی كردن زیندانی چەشت.

پێش ئازاد بوونی لە ساڵی 1999 ئەلعەودە بیر و هەڵوێستەكانی لە زینداندا زیاتر گەشەی كرد لەسەر دەستی زۆرێك لە زانایانی گەورە كە لە زینداندا لەگەڵیدا بوون. دوای ئەوەی لە زیندان هاتە دەرەوە گەشەی زیاتری بە وتارەكانی دا و نوسراوێكی وێنەیی بڵاو كردەوە بەناونیشانی(نَعَم أَتَغیًرُ )(بەڵێ‌ دەگۆڕێم).

شێخ سه‌لمان دەڵێت: تەنهایی ناو زیندان ئازادی داوەتێ و لە هەستی تەنگ و ناخۆشەوە بردویەتی بۆ هەستی خۆش و فراوان وە لە ڕوخانەوە بۆ ژیانەوە، وە فێری ئەوەی كردوە كە ڕوخسارەكان بخوێنێتەوە و لایەنی باشی خەڵكی ببینێت.

لە قۆناغی دوای زیندانی دا شێخ سه‌لمان بانگەشەی بۆ میانڕه‌ویی ئیسلامیی دەكرد بەجۆرێك ئەم بابەتە بەشێكی زۆری لە وتار و كۆڕەكانی داگیر كردبوو.

عۆده‌ لەگەڵ گۆڕانكاریەكانی بەهاری عەرەبیدایە و هانی گەلانی عەرەبی دەدا كە بە شێوازێكی ئاشتیانە ببزوێن وە، ئەم هەڵوێستەی ئەلعەودە وای كرد كە لەسەر مینبەر دەری بكەن و قەدەغەی سەفەركردنی بۆ دەرەوەی وڵاتی لێ بكرێت.

لە 15 ی ئازاری ساڵی 2013 دا ئەلعەودە وتارێكی كراوەی ئاڕاستەی ڕژێمی سعودیە كرد كە تیایدا داوای ئازادی ڕاوبۆچونی دەكرد، وە هۆشیاری  لە بارەی توڕەی میلەتەوە لەسەر دۆسیەی گیراوەكانەوە دا كە نەبادا ئاژاوە دروستت ببێت.

لەهەمان ساڵیشدا كەناڵێكی ئاسمانیشی بەناوی(سلمان.تی.ڤی)یەوە كردەوە.

ئەلعەودە بە نزیكترین زانای سعودیە دادەندرێت لە ئیخوان موسلیمینەوە چونكە شانازی دەكات بەوەی كە لای هەندێك زانایانی ئەو كۆمەڵەیە خوێندویەتی لەگەڵ ئەمەشدا چەندین جار ڕەتی كردۆتەوە كە سەر بە هیچ لایەنێك بێت.

دوای سەركەوتنی حوسییەكان بەسەر دەسەڵاتی یەمەندا لە كۆتایەكانی 2014 دا,ئەلعەودە وتی: ئەوەی حوسسیەكان دەیكەن لە سنوور دەرچوە وە ئێران مەترسی دروست كردوە لەسەر ناوچەكە بەهۆی ئەوەی كەیسی كەمینەیی هه‌ڵقۆزیوه‌ته‌وه‌.

وە لە گفتوگۆ كردنی لەگەل كەناڵی جەزیرەدا ئاماژەی بۆ ئەوەش كرد كە كەمینەی شیعە دەیانەوەیێت پێگەیان هەبێت لە دنایی عەرەبیدا.

ئەلعەودە بەشداری دەكات لە كۆڕی عەرەبی و ئیسلامیدا وە بەشداری كۆڕەكانی ئەوروپاو نەتەوە یەكگرتوەكانیشی كردوە. وە زوو زوو لە ڕاگەیاندنەكانەوە دەردەكەوێت وە كەناڵی جەزیرە لەسەر بابەتە سیاسی و ئاینیەكان بانگێشتی دەكەن، هەروەها بەرنامەی پێشكەش كردوە لە كەناڵی (ئێم بی سی و المجد) و هه‌روه‌ها له‌كه‌ناڵی تریش..

لەسەرەتای ساڵی 2016 وە هەیا خاتوونی خێزانی و كۆڕێكی و خزمێكی گیانیان لەدەست دا بەهۆی ڕوداوی هاتوچۆوە.

ئەلعەودە لەپێگەی فەرمی خۆی لە تویتەر مردنی خێزانەكەی بڵاوكردەوە و تیایدا وتی:(كاتێك تۆ ڕۆشتی ئنجا زانیم كە شایستەی تۆ نیم من,داواكارم لە خودا بمكاتە دراوسێ و نزیكت).

وەلەگرتە ڤیدویەكەی ناخ هەژێندا لاوانەوەی ژن و مناڵ و خزمەكەی بڵاوكردەوە بە ناونیشانی (چیرۆكەكە تەواوبكە),وە لە بەرنامەی (وسم)لە یوتوب حەڵقەیەكی كاریگەری لەبارەی وەفاتی خێزانەكەیەوە بڵاوكردەوە كە تیایدا باسی یادەوەرییەكانی خۆی و ئەوانی دەكرد، ئەم ڤیدۆكه‌ش بە ماوەی 48 سەعات نزیكەی ملوێنێك و هەزار كەس بینیان.

لەڕۆژی 10 ی ئەیلولی 2017دا هەواڵی دەستگیركردنی ئەلعەودە لە تویتەر و میدیا جۆراو جۆرەكانەوە بڵاو بۆوە لەو كاتەی كە كێشەی قوڵ كەوتبوە نێوان قەتەر و وڵاتانی خلیجدا,ئەوانەی لە تویتەر هەواڵەكەیان بڵاو كردبۆوە دەیان وت: دەستگیركردنەكەی بەهۆی ئەوەوە بوە كە دوای بڵاو بونەوەی هەواڵی پەیوەندییە تەلەفونەكەی نێوان ئەمیری قەتەر(تمیم بن محمد ا‌ل پانی)و ئەمیری سعودیە(محمد سلمان), ئەلعەودە پەیامێكی بڵاو كردۆتەوە كە داوای(بەزەی و دڵنەرمی دەكات),بەڵام هیچ ڕاگەیەندراوێكی فەرمی سعودیە هەواڵی دەستگیر كردنی ئەلعەودەیان باس نەكردو و پشتڕاستیان نەكردۆتەوە.

شێخ سه‌لمان زیاتر لە زانایانی تری مسوڵمانان پەیوەندیە كۆمەڵایەتیەكانی وەك (تویتەر و فەیس بووك و ئینستاگرام)ی بەكار دەهێنێت.

نووسین و پەرتوكەكانی:

ئەلعەودە دەیان پەرتوكی لە بوواری(فیقه و تەفسیر و فەرمودە)دا نوسیوە,وە هەروەها پەرتوكی لە بوارسیاسی و چاكسازی كۆمەڵاەیەتیدا نوسیوە، وە نووسینەكانی ڕەنگدانەوەی ڕاو بۆچونە سیاسی و ئاینیەكانیەتی.

لە دیارترین نووسینەكانی:

(1_العُزلةُ و الخلطة.2_من أخلاقِ الداعيةِ.3_عشرونَ طريقة للرياءِ.4_لأُمةُ الواحدة.5_حِوار هادئ مع الغَزالي.6_أدب الحوار.7_شكرا أيها الأعداء.8_كيفَ نَختلِف.9_طفولةُ قلبٍ.10_أنا و أخواتِها).

دوای هەڵگیرسانی شۆڕشی بەهاری عەرەبی لە كۆتاییەكانی 2010 دا سه‌لمان عۆده‌ پەرتوكێكی بەناوی (أسئِلەُ الثورَة)ەوە نوسی، كە تیایدا بۆچوون و هەڵوێستی خۆی دەربارەی شۆڕشەكەوە دەربڕی، بەڵام ڕێگری كرا لە بڵاو كردنەوەی لەلایەن دەسەڵاتی سعودییەوە هەروەك چۆن قەدەغەی پەرتوكەكەی تریان كرد كە بەناوی(زِنزانەٌ)بوو,كە نوسراوێكی ڕۆشنبیری بوو باسی داب و نەریتەكان و كاریگەری و گۆڕانكارییەكانی دەكرد.

ئاماده‌كردنی: نامۆ شاره‌زووری